оч

1. Йўлни тўсиб турган нарсани бир томонга суриб, кўтариб қўйиб, кириш ёки чиқишга имкон туғдирмоқ.

1. Дарвозани очмоқ. Деразани очмоқ. Эшикни очмоқ.

2. Ўғилларга тайинлаб қўйган эдим, бориб дарвозани ланг очишди. М. М. Дўст, Лолазор

2. Олиш-қўйиш йўлини, оғзини бекитиб турган тиқин, қопқоқ, қулф ва шу кабиларни кўтариб, суриб қўймоқ, ипини бўшатмоқ, ечмоқ ёки олиб ташламоқ.

1. Чемоданни очмоқ. Шишанинг оғзини очмоқ. Қопни очмоқ.

2. У [Аҳмаджон] эшик ёнига чўнқайиб ўтирди-да, милтиғининг затворини бир неча мартаба очиб ёпди. А. Қаҳҳор, Олтин юлдуз

3. Қори тугунчани очиб, ўрикдан иккитасини Сидиқжонга узатди. А. Қаҳҳор, Қўшчинор чироқлари

3. Ўралган, қопланган, паналанган ёки кўмилган нарсаларни бекитиб, ўраб, қоп-лаб турган нарсадан холи қилмоқ, яланғочламоқ.

1. Ток очмоқ. Кўкракни очмоқ.

2. [Гуландом] Атлас кўйлакнинг кенг енгини тирсакка қадар шимариб гўзал билакларини очиб, дуторни чертди. Ойбек, Танланган асарлар

3. Ҳамма кулиб юборди, Кўрпани бир оз очиб қараган Гулшан ҳам ичи қотиб кулди. А. Қодирий, Меҳробдан чаён

4. Табиб кетди, Отабек телбаларча югуриб, Кумушнинг бошига келди, юзини очиб, манглайини босди ва ўпди. А. Қодирий, Ўтган кунлар

4. Кўтармоқ, сурмоқ ёки олиб ташламоқ (парда, ниқоб ва шу кабиларни).

1. Пардани очмоқ.

5. Тўсиқни, ғовни олиб ташламоқ, таҳқиқни бекор қилиб, ўтиш, юриш учун имкон бермоқ.

1. Йўлни очмоқ. Чегарани очмоқ.

2. Мирвали, Жайрона қочиб кетгандан кейин, йўлни портлатиб, бошқа томондан йўл очган эди. С. Аҳмад, Жимжитлик

6. Бирор нарсанинг ҳаракатига йўл бермоқ, йўл қўймоқ, қўйиб юбормоқ, бўшатмоқ.

1. Газни очмоқ. Жўмракни очмоқ.

2. Яна кечагидек сувни очиб, ўзи уриб кетди, деб ўлтирадиган бўлсанг, сен мендан яхшилик кутма! Н. Сафаров, Уйғониш

7. Ёзмоқ, ёймоқ, кермоқ (тахланган, букланган, йиғилган, юмилган нарсалар ҳақида).

1. Зонтикни очмоқ. Кафтини (қўлини) очмоқ. Қанотини очмоқ. Ёмондан қоч, яхшига қулоч оч. Мақол

2. Кумуш айвон томонга қайтар экан, ошиқиб хатни очди. А. Қодирий, Ўтган кунлар

3. Режиссёр яна дафтарини очиб, бир нималарни ёзиб қўйди. А. Қаҳҳор, Картина

8. Қуриб, солиб, битириб, ишга туширмоқ; расмий равишда ишга туширмоқ.

1. Мактаб очмоқ. Санаторий очмоқ. Янги йўл очмоқ. Кўргазмани очмоқ.

2. [Ҳасанали] гузардан баққоллик дўкони очган эди. А. Қодирий, Ўтган кунлар

3. Мени ғафлат уйқуси босмаган бўлса, нега бир газлик пахсани кесар эмишлар-да ва бошимдан туйнук очар эмишлар-да, мен ҳеч нарса сезмас эмишман! А. Қодирий, Ўтган кунлар

9. Янги бир нарса яратмоқ; кашф этмоқ, топмоқ.

1. Янги юлдуз очмоқ. Кон очмоқ.

2. Ахир сиз билан биз катта иш қиляпмиз, ўзбек хотин-қизлари ҳаётида бутун бир давр очяпмиз. А. Мухтор, Опа-сингиллар

10. Кўпчилик иштирокида бирор ишни бошлаб бермоқ, бошлаб юбормоқ; очиқ деб эълон қилмоқ.

1. Мунозара очмоқ. Митингни очмоқ.

2. Ўзбек ойим қора кийиб, таъзия очди. А. Қодирий, Ўтган кунлар

3. Мажлисни Иброҳимов очди ва кун тартибини эълон қилди. А. Қаҳҳор, Қўшчинор чироқлари

4. Бувиси аза очиб, ҳовлида хотинларнинг чуввос йиғлагани ҳамон қулоғида. Мирмуҳсин, Қаҳрамоннома

11. Нарса, воқеа, ҳодиса ва шу кабиларнинг қандайдир томонларини ёритиб баён, ошкор қилмоқ, аниқламоқ.

1. Масаланинг моҳиятини очмоқ. Асар қаҳрамонларининг характерини очмоқ. Ҳақиқатни очмоқ. ■ Гапнинг тагини гап очар. Мақол

12. Очиқ изҳор қилмоқ, маълум қилмоқ, айтмоқ.

1. Йўлчи аксар вақт, ишдан қутулгач, у [Қоратой] билан вақт кечирар, қайғусини, севинчини унга очар эди. Ойбек, Танланган асарлар

2. Агар улар [Тешабойлар] бу мақсадларини очиб айтмаётган бўлсалар, балки бунда бир сирлари бордир. М. Исмоилий, Фарғона тонг отгунча

13. Фош қилмоқ, ҳаммага маълум қилмоқ.

1. Жиноятни очмоқ. Камчиликларни очмоқ. Сир учини сўз очар. Мақол

2. Ола товуқ сомон сочар, ўз айбини ўзи очар. Мақол

3. Йўқ, бунда бир сир бор. Мен бу ишни, албатта, очаман, деб ўйлар эди Нури. Ойбек, Танланган асарлар

14. тар. Паранжи ташлатмоқ, паранжисиз юришга имкон ёки рухсат бермоқ.

1. Мулла Норкўзи жаҳл билан унинг [хотинининг] аламини босмоқчи бўлди: — Э, ҳали мен сени очаман деб юрибман-ку. А. Қаҳҳор, Майиз емаган хотин

2. Яқин орада хотин-қизларнинг ёппа очилишини ташкил қилиш керак, тушундингизми? С. Зуннунова, Олов

15. Ҳуснига ҳусн қўшмоқ, гўзаллаштирмоқ, кўрк бермоқ.

1. Ловуллаган гилам уйни жуда очиб юборди. Кийим қиз ҳуснини янада очибди. Эр юзини ер очар, ер юзини эр очар. Мақол

16. Кучайтирмоқ, ривожлантирмоқ, ўстирмоқ.

1. Киши фикрини китоб очади. Иш иштаҳа очар, дангаса ишдан қочар. Мақол

2. Мактаб, анжуман борғил, унда фикр очиб гоҳи, Илм-у фан тиғи бирлан жаҳл бағрини қон қил. Ҳамза

17. Тухум босиб, ундан жўжа чиқармоқ.

1. Товуқ ўнта жўжа очибди. Мусича бола очибди.

2. — Биз ёруғ дунёни кўриш учун туғилганмиз, Турғуной!— деди Мастон. — Биз товуқ эмасмизки, қандай тухум бостирса, шуни очиб чиқарсак. А. Қаҳҳор, Мастон

оч сўзи қатнашган жумлалар: