қара

1. Кўриш учун кўзни бирор томонга, нарса ёки кимсага йўналтирмоқ, кўз ташламоқ, назар солмоқ; боқмоқ.

1. Атрофга қарамоқ. Соатга қарамоқ. Булутларга қарамоқ. Тикилиб қарамоқ. Кулиб қарамоқ. Хўмрайиб қарамоқ.

2. Ҳакимбойвачча ялт этиб укасига қаради. Ойбек, Танланган асарлар

3. Ҳамдам дадасига қараганича, узоқ туриб қолди. А. Қаҳҳор, Айб кимда?

4. — Менга қара, хотин! — деди ҳожи жиддий тусда. Ўзбек ойим қаради. А. Қодирий, Ўтган кунлар

2. Фикран назар ташламоқ, кўз тикмоқ, боқмоқ, кўз олдига келтирмоқ.

1. Ўтмишга бир қаранг. Келажакка ишонч билан қарамоқ.

3. Кўздан кечирмоқ, назар солмоқ, текширмоқ.

1. Хатни қараб чиқдим, айтилган гапларда жон бор. Шарқ юлдузи

2. [Ҳомид:] Эшикнинг занжирига бир қараб келингиз-чи, имон топкур Жаннат она. А. Қодирий, Ўтган кунлар

3. Улар бир неча кўчани қунт билан қараб чиқиб, чойхона тополмадилар. Ойбек, Қуёш қораймас

4. Қизинг қани, дедим. Уйда эди, қаёққа борарди, деди. У ёқни қарадик, бу ёқни қарадик, йўқ. Шу қоронғида қаёққа боради? Ойбек, Танланган асарлар

4. Юзланмоқ, юзини (бетини) бир томонга қаратмоқ.

1. Уялиб, ерга қаради

2. Додам индамай, тескари қараб олдилар. Э. Раимов, Ажаб қишлоқ

3. Нури деразага қараб, ҳовлида Ёрматнинг қораси ўчар-ўчмас, Гулнорга деди Ойбек, Танланган асарлар

4. Йигит кўкка қараб, тинч ухлар эди. Ойбек, Танланган асарлар

5. Эътиборда, муносабатда бўлмоқ, ёндашмоқ.

1. Аммо энг катта нуқсони шунда эдики ўқиганларига танқидий ёндашиб, ўз нуқтайи назаридан қарамасди. С. Кароматов, Олтин қум

2. Сиз бу эҳтимолга қандай қарайсизлар? А. Қодирий, Ўтган кунлар

3. Нима учун бола тарбиясига совуққонлик билан қараган ўқитувчига қонун йўқ, чақир бу ёққа Ҳамдамни! А. Қаҳҳор, Асарлар

6. Иш-машғулот, кимса ёки нарсанинг тарбияси ва шу кабилар билан машғул бўлмоқ; шуғулланмоқ; кўз-қулоқ бўлмоқ; даволамоқ, парвариш қилмоқ.

1. Отга қарамоқ. Экинга қарамоқ. Болага қараб турмоқ.

2. Мана, сиз, битта ўзингиз ўттиз иккита машинага қарар экансиз. А. Қаҳҳор, Йиллар

3. Энди ишингга қара, болам С. Сиёев, Ёруғлик

4. Саидмурод ака уч кун ҳам хотинининг тепасидан жилмади, ҳўл-қуруғига ўзи қаради. Н. Қобил, Беморлар

5. — Энди менинг ҳолим йўқ сенларга қарайдиган, — деб бувим йиғлаб юбордилар. Э. Раимов, Ажаб қишлоқ

6. Ҳамма қўли бўшаганда йиғлайди, сен йиғидан бўшамайсан. На ўзингга қарайсан, на уйга. А. Қаҳҳор, Асрор бобо

7. Эътибор бермоқ, назарда тутмоқ, ҳисобга олмоқ.

1. Бировнинг раъйига қарамоқ. Қош-қовоғига қарамоқ.

2. Уй қиладиган бўлсангиз, менинг ҳам ихтиёримга қаранг-да. А. Қаҳҳор, Қўшчинор чироқлари

3. Ўзинг нега онамизнинг розиликларига қарамаган эдинг? А. Қаҳҳор, Оғриқ тишлар

4. Эри унга [Зайнабга] ойлаб, йиллаб қарамай қўйганида ҳам, у их деб товуш чиқармади. А. Қодирий, Ўтган кунлар

8. с. т. Еб-ичмоқ, олмоқ.

1. Меҳмонлар, овқатга қараб ўтиринглар

2. Қани, нон ол, узумга қара. Ойбек, Танланган асарлар

9. Боғлиқ бўлмоқ, аҳамияти бўлмоқ.

1. Ақл ёшга қарамайди.

2. — Ҳа, уч ярим меҳнат ишлайдиган одамга ўхшамайдими? — Жуссага қарамас экан-да. — Нега, жуссага ҳам қарайди. Жуссаси ёмонми? А. Қаҳҳор, Қўшчинор чироқлари

3. Яхши эр-хотин бўлиш қўлнинг қаттиқ-юмшоқлигига ҳам қарамас экан-ку! А. Қаҳҳор, Мастон

10. Кимсага эргашмоқ, тақлид қилмоқ, унга боқиб, унинг белги-хусусиятлари бўйича иш тутмоқ.

1. Сизга қараб ўзини сипоҳ тутяпти. Одамнинг ҳуснига қарама, ақлига қара.

2. Бошқаларга қараш керакмас, бошқалар бизга қарасин, кўрсин, ўйласин. А. Қаҳҳор, Қўшчинор чироқлари

11. Юзи, беткай томони билан бирор нарсага ёки томонга рўбарў турмоқ.

1. Деразалари жанубга қараган уй. Тоққа қараган шийпон.

12. Ихтиёрида бўлмоқ (тасарруфи, боқими ва шу кабилар жиҳатдан).

1. Бу боғлар қўшни туманга қарайди.

2. Бедапоянинг нарёғи учинчи бригадага қарайди. А. Қаҳҳор, Қўшчинор чироқлари

3. Етти болам бор. Онам бор, хотиним — ҳаммаси бўлиб ўн киши менга қарайди. Ж. Шарипов, Хоразм

13. Муҳокамасини ташкил этмоқ, муҳокамасини ўтказмоқ; кўрмоқ.

1. Суд сизнинг ишингизни эртага қарайди.

14. Кутмоқ, пойламоқ, кўз тутмоқ.

1. Биз сизга икки соатча қарадик.

2. Сенинг чиқаришингга қараб, қўш маҳалини ўтказиб юборайми? А. Қаҳҳор, Қўшчинор чироқлари

15. (деб сўзи билан қўлланади) деб тушунмоқ, билмоқ, ҳисобламоқ, ўйламоқ.

1. Ҳаммани ўзига дўст деб қарамоқ.

2. Ҳози ҳам, Асад қори ҳам жадид мактабларига қарши эди, улар бу хил мактабларга диний мактабларнинг гўркови деб қарар эдилар. М. Исмоилий, Фарғона тонг отгунча

3. Бу хотинлардан ҳеч бири қилаётган ишига, касб-корига сабаби тирикчилик деб қарамайди. А. Қаҳҳор, Хотинлар

16. (2-ш. буйр. м. шаклида — қаранг, қара) Ажабланиш, ўйламаганлик, кутмаганлик маъносини (эътироз, норозилик ёки мамнунлик маъноси билан) билдиради.

1. Аксига бугун ёмғир ёққанини қаранг.

2. Хоинлик қилиб қўйиб, яна мунофиқлик қилганини қаранг-а! Б. Раҳмонов, Баҳор арафаси

3. Хаёлни қаранг, ахир сизга парафин олиб келган эдим-ку! С. Кароматов, Олтин қум

4. Барака топкурни қаранг, тақсир А. Қодирий, Меҳробдан чаён

5. Найрангбозликни қара, эви билан бўлади-да! Ойбек, Танланган асарлар

17. (1-ва 3-ш. шарт майли шаклида — қарасам, қараса) Эътибор берсам, диққат қилсам маъносини билдиради.

1. Бир маҳал қарасам, темир йўлда кетаяпман. Э. Раимов, Ажаб қишлоқ

2. Шунақа қилиб, қарасак, элликбоши қўймайдиган А. Қаҳҳор, Қўшчинор чироқлари

3. Жонфиғон унинг ўқишига нотавон кўнгил орзуга айб йўқ деган назар билан қараб юрар экан, бир вақт қарасаки, Малоҳат курсни битириб, грузовой [юк машинаси] миниб юрибди. А. Қаҳҳор, Қанотсиз читтак

18. кўм. фл. взф. Етакчи феълдаги ҳаракатнинг синаб кўриш, билиш, тажриба, синовдан ўтказиш ҳаракати эканини билдиради.

1. Табиб товоқдаги қусуқни ҳидлаб қаради А. Қодирий, Ўтган кунлар

2. Ўрмонжон бу йилларни суриштириб қараса, тошқин тахминан ҳар ўн-ўн икки йилда бир мартаба бўлар экан. А. Қаҳҳор, Қўшчинор чироқлари

3. Ҳушёр пайтларида у ўзининг аҳволини ўйлаб қарар, назарида, даҳшатли туш кўраётганга ўхшаб кетар эди. Ў. Ҳошимов, Қалбингга қулоқ сол

қара сўзи қатнашган жумлалар: